کلسیم

کلسیم، پنجمین عمصر از نظر فراوانی در پوسته زمین (متوسط غلظت 3/6 درصد) و یکی از عناصر ضروری در تغذیه گیاهی است. کلسیم اولین عنصر غذایی از نظر فراوانی در برگ و دومین عنصر از نظر فراوانی در پوست میوه مرکبات است، که بخش زیادی از این کلسیم در دیواره سلولی قرار دارد. در درون سلول، کلسیم بیشتر در شبکه آندوپلاسمی و کلروپلاست وجود دارد. افزایش میزان کلسیم در طی دوره رشد گیاه موجب افزایش محتوای کلروفیل برگ می­ شود. کاهش مقدار کلسیم در برگ ها، پیری و تخریب کلروفیل را تسریع می­ کند، که در نتیجه باعث نکروز شدن بافت می­ شود. افزایش میزان کلروفیل برگ باعث می­ شود، تا گیاه فرایند فتوسنتز بهتری داشته و مقدار کربوهیدرات تولید شده در گیاه افزایش کند، که به معنای افزایش عملکرد نهایی تلقی می­ شود. کلسیم در فرم های متفاوتی جهت استفاده در صنعت کشاورزی موجود می باشد، که یکی از بهترین های آن کود نیترات کلسیم بنیفر می باشد.

کلسیم علاوه بر نقش های ساختمانی مختلف در دیواره و غشاهای سلولی، به عنوان یک کاتیون همراه برای آنیون های آلی و غیر آلی در واکئل و همچنین به عنوان یک پیغام بر در سیتوزول مورد نیاز است. کلسیم در تعادل با دیگر عناصر غذایی، بیشترین تاثیر را در رشد درختان میوه دارد. همچنین برای پایداری دیواره سلولی و استحکام غشای پلاسمای سلول ضروری است. مهم ترین نقش کلسیم در گیاهان، تقویت استحکام دیواره سلولی و تنظیم نفوذپذیری غشاء سلولی است. این امر باعث پایداری بیشتر گیاه و محصول شده، عمر انبارداری محصول را نیز افزایش می دهد و از طرف دیگر مقاومت به نفوذ میکروارگانیسم های پاتوژنیک و تحمل به تنش های زنده را افزایش می دهد.

کلسیم به شکل کانی، تبادلی، محلول و همچنین یون کلسیم در خاک وجود دارد. شکل یونی کلسیم در سطح تبادلی ذرت خاک یا در محلول خاک وجود دارد. حدود 80 درصد از جایگاه های تبادلی ذرات خاک، توسط یون­ های کلسیم اشغال شده است و این کلسیم تبادلی با سایر یون ها در محلول خاک در تعادل است. کلسیم در سطوح تبادلی برای حفظ و پایداری ساختمان خاک بسیار مهم است به طوری که سبب افزایش تجمع ذرات خاک به صورت خاک دانه، بهبود حرکت آب درخاک، نفوذ ریشه و همچنین افزایش پایداری ذرات خاک (خاک دانه) می­ شود. کلسیم محلول و قابل تبادل، شکل­ های اصلی کلسیم قابل جذب در خاک هستند.

مکانیسم جذب کلسیم

کلسیم به شکل کاتیون دوظرفیتی +Ca² جذب و توسط آوندهای چوبی به اندام هوایی منتقل می­ شود و در آوندهای آبکش غیرمتحرک است. نتایج تحقیقات نشان داده که بافت های در حال توسعه، نیاز فوری و پایدار به کلسیم دارند، کلسیم در شیره آوندچوبی توسط جریان تعرق  به سمت اندام هوایی و برگ منتقل می­ شود. گیاهان و درختان کلسیم را از طریق سیستم تعرق در خود جذب می­ کنند و کلسیم به نقاطی می­ رود، که تعرق بیشتر است . تعرق تا حد زیادی میزان انتقال رو به بالای کلسیم را کنترل می­ نماید. هر شرایطی که میزان تعرق را کاهش دهد، جذب کلسیم را نیز محدودتر خواهد نمود. از آنجا که در میوه تعرق کمتری انجام می­ شود، جریان شیره خام به علت مقدار کلسیم ناچیز، میوه را دچار کاهش کلسیم می­ کند و انتقال کند، کلسیم به این اندام های کم تعرق دلیل اصلی کاهش تجمع کلسیم در میوه تلقی می­ شود. کافی بودن کلسیم در خاک نیز می­ تواند، کمبود این مقدار را در میوه ایجاد کند، زیرا حرکت کلسیم بسیار آهسته است و انتقال آن در آوند آبکش به کندی انجام می­ شود. بنابراین انتقال کلسیم از برگ به میوه با تعرق کنترل می­ شود و در شرایط خشک و نیمه خشک ایران که عمدتا با دمای بالا نیز همراه است، این انتقال نیز به شدت کاهش می­ یابد. تحقیقات نشان داده که با درشت تر شدن میوه به دلیل اثر رقت، کاهش کلسیم در میوه مخصوصا در دمای بالا تشدید می­ شود.

عوامل موثر در جذب کلسیم

عواملی که در جذب کلسیم تاثیر دارند عبارتند از یون آمونیوم در اطراف ریشه که با جذب کلسیم رقابت می­ کند، یون منیزیم که با انتقال کلسیم رقابت می­ کند، رشد سریع شاخه ها که سبب انتقال کلسیم به نقاط رشد می­ شوند و رطوبت کافی در منطقه ریشه که انتقال کلسیم را در داخل آوندهای چوبی و به طرف میوه ها را تسهیل می­ کند. هرس­ های شدید زمستانه سرعت رشد سرشاخه ها را افزایش داده و میوه هایی با اندازه درشت را به وجود می­ آورد، که خود عاملی برای کاهش مقدار کلسیم در میوه است و عواملی از جمله خشکی خاک ها و عدم وجود رطوبت کافی، تابستان­ های گرم با درجه حرارت بالا و رطوبت پایین سبب می­ شود، تعرق به حداقل مقدار کاهش یابد، در نتیجه جریان مواد و بخصوص کلسیم در آوندهای چوبی به حداقل می­ رسد.

کود نیترات­ کلسیم بنیفر

کود نیترات کلسیم Ca(NO₃)₂  یک نوع نمک سفید رنگ بدست آمده از کلسیم است، که حاوی 15% ازت نیتراته و26 % کلسیم و کاملا محلول درآب می­ باشد. این کود کامل جهت تأمین کمبود نیتروژن و کلسیم مورد استفاده قرار می_­گیرد و به دلیل جذب آسان و سریع به خوبی عوارض ناشی از کمبود کلسیم را برطرف می­ کند.

نیتروژن و کلسیم از عناصر پرمصرف برای گیاهان بوده وکودهای حاوی این دو عنصر منبع اصلی تأمین ازت محصولات باغی و زراعی در زمین کشاورزی است، بنابراین جذب کاتیون های پتاسیم، کلسیم و منیزیم را بیشتر می­ کند و مناسب برای دوره رسیدگی محصول می باشند.

یکی از ویژگی­ های مهم کود نیترات کلسیم نسبت به سایر کودها این است، که به مقدار زیاد جذب ریشه گیاه می­ شود و مقدار کمی به صورت جذب سطحی، جذب خاک می­ شوند و منجر به رشد سریع و قابل پیش بینی در گیاه می­ گردد.

در خاک های آهکی، کربنات کلسیم کانی غالب کلسیم در خاک است. دلیل استفاده زیاد از کود نیترات کلسیم این است که کربنات کلسیم موجود در خاک غیرقابل حل در آب است و گیاه نمی­ تواند کلسیم را از خاک تامین کند، ولی کود نیترات کلسیم توانایی حل شدن در آب را دارد و گیاه می­ تواند، نیاز خود را از طریق این کود کامل برطرف کند. نیترات­ کلسیم بنیفر کاملا محلول در آب بوده و به روش­ های مختلف همچون محلول پاشی و کودآبیاری قابل استفاده می­ باشد.

همچنین وجود نیتروژن در کود نیترات کلسیم می­ تواند، به تنظیم فعالیت های آنزیمی در گیاه، ساخت و تجمع پروتئین ودر نهایت بهبود کیفیت محصول کمک کند. غلظت بالای ازت تاثیر زیادی در شیوع عوارض کمبود کلسیم دارد. همچنین نسبت ازت به کلسیم در وزن خشک میوه سیب بایستی مابین 10 تا 30 باشد و زمانی که این نسبت 10 است تقریبا هیچ عارضه ­ای دیده نمی شود، ولی وقتی این نسبت 30 باشد عوارض فیزیولوژیکی دیده می­ شود.

کمبود کود نیترات­ کلسیم بنیفر

با وجود این که بیشتر خاک ها از نظر کمبود کود نیترات کلسیم مشکلی ندارند و مقدار کلسیم در خاک ها زیاد است، ولی به دلیل اینکه کلسیم در داخل گیاه دارای تحرک کمی است، کمبود آن در بیشتر گیاهان مشاهده می شود. کمبود این کود کامل به طور عمده در بافت های در حال توسعه و به ویژه در نواحی مریستمی ظاهر می شود، جایی که تقسیم سلولی در حال انجام است و سلول های جدید در حال تولید هستند.

به طور کلی کمبود این کود کامل موجب کاهش یا توقف رشد درختان، کاهش اندازه برگ ها، گرد و قلبی شدن برگ ها، تشدید زردی و ریزش برگ­ ها، افزایش پوسیدگی ریشه ها، کاهش عملکرد و کاهش نسبی اندازه میوه ها می­ شود. کمبود کلسیم در مرکبات معمولا با توسعه کم رنگ شدن کلروفیل در حاشیه برگ­ ها و بین رگبرگ­ های اصلی و همچنین ظهور لکه­ های نکروتیک کوچک در ناحیه کم رنگ شده در سطح برگ می­ شود، که عموما باعث کاهش توان درخت، کاهش تولید، تنک شدن برگ ها و ضخیم شدن برگ های کوچک می­ شود.

به طور طبیعی کمبود کلسیم در درختان میوه بیشتر در خاک های با pH اسیدی، خاک های با مانداب سطحی، خاک­ های با مصرف زیاد برخی کودهای شیمیایی، خاک های با منیزیم و پتاسیم زیاد (به طور معمول برگ های دارای کمبود کلسیم، مقدار بیشتری پتاسیم و منیزیم دارند.) همچنین در شرایط تنش گرمایی و شوری …. مشاهده می­ شود.

کمبود کود نیترات کلسیم و ناهنجاری های ناشی از آن، زمانی ایجاد می­ شود، که تعرق پایین و جریان شیره خام نتواند کلسیم کافی برای توسعه  بافت های در حال توسعه فراهم نماید. یکی از ناهنجاری هایی فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم و منیزیم همراه با فسفر و پتاسیم بالا، لکه­ های کوچک زرد روی پوست نزدیک انتهای خامه (Stylar End) میوه است، که گاهی اوقات این لکه ها به صورت قهوه ای ظاهر می­ شوند و یا اینکه پوسیده می­ شوند. ناهنجاری ها و بیماری­ های فیزیولوژیکی زیادی مانند لکه تلخی، آردی شدن، پوسیدگی داخلی و آبگزشدن و غیره با کمبود کلسیم در درختان میوه به خصوص سیب همراه است. مهم ترین ناهنجاری های مرتبط با کمبود کلسیم به صورت عارضه لکه تلخی و پوسیدگی گلگاه (BER) می­ باشد.

به طور کلی کلسیم از موثرترین مواد معدنی در ارتقای کیفیت و افزایش طول عمر انبارداری محصولات زراعی و باغی است و نیاز به کلسیم را هیچ یک از عناصر دیگر تامین نمی­ کند. کلسیم اثر مهمی در به تاخیر انداختن رسیدن میوه دارد و میوه هایی که محتوی کلسیم بیشتری هستند در حمل و نقل و ماندگاری بهتر از سایر میوه­ ها عمل می­ کنند. حضور کلسیم به مقدار کافی در استحکام بافت میوه و کاهش ناهنجاری های فیزیولوژیکی نقش بسیار موثری دارد و از میان عناصر غذایی ضروری، کلسیم نقش موثری در کیفیت و افزایش ماندگاری  میوه ایفا می­ کند و سطوح پایین کلسیم در میوه ها با کاهش عمر پس از برداشت و اختلالات فیزیولوژیکی آنها مرتبط می­ باشد و با افزایش کود نیترات کلسیم در سیب میزان فسادپذیری آن تاحد زیادی کاهش می یابد. همچنین یون کلسیم به عنوان پیام آور ثانویه در بهبود رنگ در میوه عمل می­ کند، به طوری که کاربرد کلسیم سبب افزایش آنتوسیانین درپوست میوه سیب می­ شود. تحت شرایط مدیریت تغذیه مناسب شامل فراهمی بهینه کلسیم، تحمل محصولات زراعی و باغی به تنش­ های محیطی مانند گرما،سرما و یخبندان، تنش مانداب، کاهش تهویه و پوسیدگی ریشه بیشتر از محصولات دارای کمبود کلسیم و یا با کلسیم کم است.

علائم کمبود کود نیترات­ کلسیم بنیفر

1. ایجاد پوسیدگی گلگاه در انتهای میوه ی گوجه فرنگی
2. ایجاد سوختگی در انتهای کاهو
3. لکه های به رنگ زنگ در داخل سیب زمینی
4. کمبود این کود کامل باعث عارضه لکه پوست استخوانی در پسته می شود.
5. لکه تلخی سیب
6. لکه چوب پنبه ای

از ویژگی های کلی کود نیترات­ کلسیم بنیفر

• رفع کمبود کلسیم
• افزایش سایز میوه ها
• قابلیت جذب بالا
• کود نیترات کلیسم موجب افزایش مقاومت گیاه نسبت به انواع مختلف بیماری ها و آفات می شود.
• افزایش تحمل و سازگاری گیاه در مقابل تنش های گرمایی
• باعث افزایش استحکام و مقاومت دیواره سلولی در گیاهان و درختان که این به نوبه خود موجب افزایش جذب مواد غذایی
• افزایش ماندگاری محصول پس از برداشت و باعث صرفه جویی در هزینه ها و کسب درآمد بیشتر
• افزایش جذب کاتیون های پتاسیم،کلسیم و منیزیم
• افزایش عملکرد وکيفيت محصول
• فراهم کردن شرایط مطلوب برای گیاهان پرمحصول در اطراف ریشه
• می­ تواند به خوبی ریشه را تغذیه کند و به سرعت از دسترس ریشه گیاه یا درخت خارج نشود و نیترات موجود در این منبع کود منبع با ارزش جهت تامین ازت گیاه در تمامی مراحل رشد گیاهان و درختان است.

زمان مصرف کود نیترات کلسیم بنیفر

•  به هنگام مشاهده آثار کمبود کلسیم در گیاهان کود نیترات کلسیم استفاده شود.
•  تا رفع کامل کمبود عناصر فوق طی 2 تا 3 نوبت مصرف شود.

میزان و شیوه مصرف کود نیترات کلسیم بنیفر

• این کود کامل برای غلات (گندم، جو، ذرت)، حبوبات، سبزیجات و صیفی­ جات (خیار، گوجه و…)  برای محلول­ پاشی 2 تا 3 کیلوگرم در هکتار و برای سیستم های آبیاری 10 تا 20 کیلوگرم در هر هکتار مورد استفاده قرار می گیرد.
• کود نیترات کلسیم برای مرکبات (پرتقال، لیمو، نارنگی و…)، درختان میوه، برای محلول­ پاشی 3 تا 4 کیلوگرم در هر هکتار و برای سیستم های آبیاری 10 تا 20 کیلوگرم در هر هکتار مورد استفاده قرار می گیرد.

توجه

• موارد و مقادیر توصیه شده کلی هستند، برای آگاهی از مصرف دقیق تر کود نیترات کلسیم، نیاز به انجام آزمایش های آب و خاک هست و پس از آن با کسب نظر کارشناسان کشاورزی به استفاده از این کود کامل مبادرت نمایید.
• هنگام مصرف این کود کامل، از اختلاط با کودهای دیگر اجتناب شود. اگر نیاز به مخلوط کردن این کود با کودهای دیگر داشتید باید با کارشناسان کشاورزی مشورت کنید.
• کود نیترات کلسیم را در جای خشک و دارای دمای مناسب نگهداری کنید.
• در محلول پاشی برای گیاهان هسته دار احتیاط کنید.