امروزه استفاده ازکودهاي شیمیایی به عنوان سریع ترین راه براي جبران کمبود عناصر غذایی خاك گسترش چشمگیري یافته و تلاش براي افزایش تولید در واحد سطح و مصرف زیاد و نامتعادل کودهاي شیمیایی، علاوه بر افزایش هزینه هاي تولید و بازدهی کم، پیامدهاي منفی زیست محیطی را به همراه داشته است. یکی از بهترین راه ها براي بهبود حاصلخیزي خاك هاي مناطق خشک افزودن کودهاي آلی به آنها می­باشد. کودهاي آلی، فرآورده هاي بی خطر و منابع طبیعی بسیار مناسبی براي حفاظت و تقویت باروري خاك می باشند که ماده آلی خاك و عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان را تامین می­کنند.

در سالهای اخیر، کشاورزی با استفاده از کودهای آلی مورد توجه ويژه ای قرار گرفته است و فرآورده های کودی طبیعی جايگزين کودهای صنعتي و شیمیايي شده است. کودهای بیولوژیک، کودهای حیواني، کمپوست ها، بقايای گیاهي شامل اندام های هوايي و اندام های زير زمیني از منابع مهم در بخش کشاورزی محسوب مي­­شوند. امروزه پسماندهای آلي به دلیل دارا بودن مقادير قابل توجه عناصر غذايي و نیز ماده آلي، به طور گسترده ای به عنوان کود در زمین های کشاورزی مورد استفاده قرار مي­گیرند.

بدین ترتیب در حال حاضر برای توسعه کشاورزی پایدار در طی دوره گذار از کشاورزی متداول به کشاورزی پایدار، راهبرد کشاورزی پایدار با سطح عملکرد بالا با اجرای سیستم کشاورزی پایدار با نهاده کافی به صورت تلفیق مصرف کودهای شیمیایی و آلی به عنوان راهکاری برای کشاورزی جایگزین جهت تولید محصول و حفظ عملکردها در سطح قابل قبول موثر می باشند.

از آنجایی که درصد مواد آلی در خاک های ایران به شدت پایین است، مواد ارگانیک باعث افزایش درصد مواد آلی موجود در خاک شده و ساختار خاک را اصلاح می نمایند. ترکیبات ارگانیک همچون کود مرغی باعث افزایش تهویه خاک شده و موادغذایی مورد نیاز گیاهان را در اختیار آنها قرار می دهند. افزودن مقادیر کنترل شده از این ترکیب به خاک بر میزان عملکرد و نیز افزایش کارایی سایر کودهای کشاورزی موثر است­ (افزایش کمی وکیفی محصول) علاوه بر آن سلامت  عمومی جامعه نیز افزایش می­یابد. این محصولات با جذب آب و املاح موجود در خاک و آزادسازی آهسته آنها در طول دوران رشد گیاه باعث مدیریت میزان مصرف آب و کود می شوند.

کود حیوانی شامل موارد متنوعی می­ شود که در میان انواع این نوع از کود، کود مرغی ­(کود مرغی پلت ،کود مرغی گرانول وکود مرغی مایع)­ ­از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد و به دلیل دارا بودن کیفیت بالا می­ تواند منبع تغذیه بسیار مناسبی برای خاک کشاورزی باشد. این منبع تغذیه­ای از فضولات طیور در سالن های مرغداری تشکیل شده و ارزش غذایی آن به نوع تغذیه و جیره طیور بستگی دارد. این کود مصارف زیادی دارد که در کشاورزی به عنوان پرکاربرد ترین و در صنعت خوراک دام به عنوان کم کاربرترین محصول مورد استفاده قرار می­ گیرد. کود مرغی خود شامل گونه­های مختلفی همچون کود مرغی مایع، کود مرغی پلت، کود مرغی گرانول، کود مرغی پودری می باشد که پر مصرف ترین نوع کود مرغی، نوع کود مرغی پلت می باشد.
کود پلت مرغی بنیفر از جمله کودهای کامل و فرآوری شده محسوب می­ شود، که شامل 80 % کود مرغی گوشتی و تخم گذار به همراه ترکیب کود ان پی کا (N.P.K) با نسبت های (2-2-3)­، عناصر ریز مغذی، 3-2 درصد گوگرد و 7-6 درصد هیومیک و یک منبع ماده آلی مناسب برای تقویت انواع خاک می باشد. این کود پلت مرغی غنی شده با ازت، فسفر، پتاسیم و گوگرد، دارای خاصیت ضد قارچ می باشد و علاوه برداشتن مواد مغذی از نظر نیتروژن نیز بسیار کود غنی تری نسبت به دیگر کودهای ارگانیک به شمار می­ رود.

بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی ترکیبات کود مرغ  نشان می­دهد در هر یک تن کودتر ۱۷٫۶ کیلوگرم مواد نیتروژنی و ۲۶ کیلوگرم فسفات به صورت  p₂o₅  و ۳۲ کیلوگرم پتاسیم به صورت k₂o به طور خالص وجود دارد.

کود مرغی غنی شده  با دارا  بودن تمامی مواد غذایی مورد نیاز گیاهان  و90%  ماده آلی مفید، حاصلخیزی خاک را افزایش داده و سبب ازدیاد محصول و بهبود کیفیت آن می­ گردد. همچنین برخلاف کودهای دامی خام و شیمیایی فاقد تاثیرات مخرب برخاک، ریشه گیاهان و محیط زیست بوده و عناصر موجود در آن در اثر آبیاری  متوالی یا بارندگی شسته نمی­ شود بلکه به تدریج  آزاد و  فعال شده و برای ریشه گیاه قابل مصرف  می­ گردد. به طوریکه موجبات رشد و تقویت مستمر گیاه را فراهم آورده و ضمن اصلاح و احیاء بافت خاک در کشت های بعدی نیز تاثیرات مثبت خود را تداوم می بخشد.

کود پلت مرغی حاوی مقادیر زیادی آمونیاک است که در صورت قرار گرفتن در مجاورت بذر از جوانه زنی آن جلوگیری خواهد کرد. بنابراین فصل استفاده از کودهای مرغی و نحوه اختلاط آن با خاک بسیار اهمیت دارد. در نتیجه استفاده از آن در فصول تابستان و زمستان متداول تر است هرچند در فصل پاییز فرصت کافی برای آزادسازی عناصر در خاک و جذب آن توسط گیاهان فراهم می­ آید .در موارد استفاده از کود مرغ فرآوری نشده برای کاهش خروج گاز آمونیاک و بوی تند کود مرغی و کاستن تلفات روان آب فسفر و عناصر غذایی کم مصرف­­، کود مرغ با سولفات آلومینیوم اصلاح می شود.

مراحل تهیه

از روش های استفاده از کود مرغی، استفاده مستقیم از بستر پرورش مرغ های بومی است که می­ توان فضولات جمع آوری شده را در زمین کشاورزی پخش نمود اما انجام این کار ریسک و خطرات زیادی را به دنبال دارد. فراهم کردن زمینه طغیان حشرات و آفات از طریق همین بسترهای آلوده برای زمین های کشاورزی یا وارد نمودن بذر علف های هرز از جمله خسارات وارده به زمین های کشاورزی می باشد. از جمله دیگر خطرات این است که کود مرغی فرآوری نشده حاوی مقادیر بسیار بالای ازت است که می­ تواند موجب اختلال در بستر خاک و فرآیند رشد گیاه شود.

شرکت نوبهاران شیمی سپاهان کودهای ارگانیک پلت مرغی و کود مرغ مایع را با هدف کمک به بهبود کیفیت تولید محصولات کشاورزی و باغی تولید کرده است که این کود کاملا آلی، درحین تولید کاملا ضدعفونی و استریل شده و فاقد عوامل بیماری زا، بذر علف هرز، لارو و تخم حشرات و سایر آلودگی­های متداول در کودهای دامی خام می­ باشد. کود مرغی پس از عبور از فرآیند پلت وارد سیستم خشک کن شده تا محصول خشک شود و رطوبت به 10 الی 12 درصد برسد. این رطوبت هم مدت نگهداری محصول را افزایش می دهد هم از آلودگی های احتمالی قارچی باکتریایی آن جلوگیری می کند.

مزیت ها و معایب استفاده از کود حیوانی

اين کودها دارای مقدار زيادی عناصر غذايي هستند و با به کارگیری آنها در زمین های کشاورزی مي­ توان حاصلخیزی خاک را افزايش داد. ضمن اين که اين دسته از کودها بر خلاف بسیاری از کودهای شیمیايي ماندگاری بیشتری در خاک دارند و گاهي حتي ۲ تا ۳ سال مي توانند تاثیرگذار باشند. با اين حال عدم مديريت صحیح اين منبع آلي غني مي ­تواند به مشکلات جدی زيست محیطي مانند افزايش هدررفت مواد مغذی از طريق آبشويي، فرسايش و رواناب از مزارع کشاورزی منجر شود.

مصرف کودهای دامي در اراضي کشاورزی از اهمیت ويژه ای برخوردار است. اما تجزيه سريع ترکیبات آلي نیتروژن دار ساده موجود در کود حیواني تازه موجب آزاد شدن گاز آمونیاک و انباشتگي آن در مجاورت ريشه ها شده و مسمومیت گیاه را به دنبال دارد. زيادی نمک در کود نیز مي تواند از طريق کاهش پتانسیل اسمزی و يا سمیت يون های ويژه آثار منفي بر گیاه داشته باشد. همچنین استفاده مستقیم از کود مرغي باعث مشکلات محیطي مانند تصاعد گازهای سمي، آبشويي نیترات و آلودگي آبهای زيرزمیني مي شود. يکي از راه های کاهش مشکلات ناشي از مصرف کودهای دامي تازه، تبديل آنها به کمپوست است.

مزایای پلت مرغی برای محصولات زراعی و باغی

• مصرف کمتر و بهره وری بیشتر در مقایسه با کودهای مرغی فرآوری نشده
• استفاده بهینه از کود مرغ به عنوان یک ماده با ارزش جهت استفاده در کشاورزی

• جلوگیری از آلودگی محیط زیست ناشی از مقادیر عظیم کود مرغ در کشور
• کمک بسزا به مرغداران برای تهیه بازار جدید جهت فروش کود مرغ و حل یکی از مشکلات مرغداران کشور
• طی کردن مرحله استریلیزه کردن و عاری بودن از بذر علف های هرز و عوامل بیماری زا
• جلوگیری از ورود مقادیر قابل توجهی کود شیمیائی از خارج کشور در نتیجه صرفه جوئی ارزی
• کمک به حفظ و زنده ماندن زمین های کشاورزی برای نسل بعد
• اصلاح ساختار و بافت خاک های کشاورزی و جلوگیری از فرسایش خاک
• افزایش کیفیت و عملکرد محصولات زراعی و باغی
• اصلاح فعالیت بیولوژیکی خاک
• تحریک فعالیت ریشه ها و افزایش جذب عناصر خاک
• افزایش مواد آلی خاک
• فعال سازی و افزایش میکروارگانیسم های مفید خاک به علت دارا بودن مقادیر بالای هوموس
• کم کردن جرم حجمی ظاهری و افزایش تخلخل و نفوذ پذیری خاک
• تیره کردن رنگ خاک و جذب نور، گرما و انرژی بیشتر
• افزایش ظرفیت نگهداری آب خصوصاً در خاکهای شنی و کاهش دفعات آبیاری
• کاهش چسبندگی خاکهای رسی و افزایش چسبندگی خاکهای شنی
• بهبود خصوصیات فیزیکی (باز شدن بافت خاک و در نتیجه تنفس بهتر خاک)، شیمیایی و حاصلخیزی خاک
• کاهش موضعی pH خاک به خصوص خاکهای قلیایی و آهکی
• جلوگیری از افزایش هدایت الکتریکی محلول خاک ( EC ) نسبت به کود های فرآوری نشده
• عاری از عوامل بیماری زا و بذر علف های هرز
• افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی
• هم راستا شدن با کشاورزی ارگانیک و کمک به اکوسیستم
• عدم نیاز کشاورز به عناصر شیمیایی و کاهش شدید هزینه های کشاورز برای خرید کود
• عمل کردن خاک مانند اسفنج جهت نگهداری بیشتر آب و رطوبت
• جلوگیری از سرمازدگی ریشه های درختان در زمستان
• انگیزش درخت برای تولید گل و برگ در ابتدای فصل جدید با سرعت و قدرت بی سابقه

روش های استفاده از کود پلت مرغی

1. استفاده در زمان آماده سازی خاک در زراعت ، باغبانی
2. استفاده از روش چالکود بخصوص در باغات خاک  و در گلخانه ها
3. استفاده بصورت پخش در مزرعه و یا باغات و یا بصورت پخش در کرت ها و شیارهای کشت و یا در سایه انداز درختان میوه

زمان و نحوه مصرف کودپلت مرغی

در فصول مختلف سال کود مرغی را در مزارع مصرف می­ کنند­. با مصرف آن در فصل پائیز بیشترین زمان برای تجزیه کود مرغی و آزاد سازی عناصر غذایی موجود در آن فراهم می ­گردد. کاربرد کود مرغی در فصل پائیز به منظور جلوگیری از هدر رفتن ازت در خاک های بافت سبک توصیه نمی­ شود. درکاربرد آن در فصل بهار برای هدر روی ازت در مزرعه فرصت کمی وجود دارد. بهرحال مصرف آن در فصل بهار انجام عملیات زراعی و کاشت را به تاخیر می اندازد و می­ تواند موجب افزایش فشردگی خاک شود.
در بیشتر مواقع کود مرغی را در فصول تابستان و زمستان مصرف می­­­­ کنند و هنگام مصرف کود مرغی در قبل از کاشت­، مخلوط کامل آن با شخم زدن خاک برای اجتناب از قرار گرفتن بذور در محل دارای کود مرغی زیاد توصیه می شود چون امکان دارد بذور گیاهان زراعی در اثر سمیت آمونیاک جوانه نزنند و یا گیاهچه حاصل از آنها از بین بروند. تقریبا ۳۵ تا ۵۰ درصد ازت موجود در قسمت آلی کود مرغی برای گیاهان هر ساله قابل استفاده است. بعد از مصرف کود مرغی تقریبا ۲۰ درصد ازت کل آن برای گیاهان زراعی در سال دوم و حدود ۵ تا۱۰ درصدآن در سال سوم قابل استفاده می باشد. مصرف صحیح و پخش درست آن درسطح مزرعه به منظور حداکثر استفاده از ارزش کود مرغی و قرار گرفتن عناصر غذایی آن به یک اندازه برای گیاهان زراعی مهم می­ باشد. مقدار تلفات ازت کود مرغی پس از پخش در سطح مزرعه به فاصله زمانی مصرف و اختلاط آن با خاک بستگی دارد. اختلاط آن با خاک در مدت ۱۲ ساعت پس از پخش کود مرغی برای به حداکثر رساندن راندمان ازت بسیار مطلوب است.

در استفاده از کود مرغی (کود مرغی پلت و کود مرغی گرانول) ، باید میزان مصرف بسیار مورد توجه قرار گیرد زیرا به علت اینکه، کود مرغی پلت و کود مرغی گرانول دارای مقادیر زیادی آمونیاک می باشد، استفاده بیش از حد آن می تواند باعث سوختگی گیاه شود. این محصول برای کلیه محصولات باغی، زراعی، گلخانه ای، سبزی و صیفی، چمن و فضای سبز و گل و گیاهان زینتی قابل استفاده است. مصرف این کود بسته به نوع محصول متفاوت است ولی غالبا برای محصولات زراعی و گلخانه ای، میزان1500-1000 کیلوگرم  در هرهکتار همراه با شخم و 1500-500 گرم برای هر درخت (بسته به سن درخت) مصرف می شود.

درختان: دراواخرپاییز تا اواسط اسفندماه به روش چالکود

گیاهان زراعی: به هنگام شخم زدن